تدوین معیارهای طراحی شهری در احیاء بافت های شهری پیرامون سایت های باستانی نمونه موردی: تپه هگمتانه همدان

استفاده از ظرفیت های بصری و عملکردی موجود در محیط های شهری در جهت ارتقاء فرآیند اثربخشی محیط، ازجمله راهکارهای شناخته شده در طرح ها و برنامه های طراحی شهری می باشد. این ظرفیت های مکانی، بویژه هنگامی که بر محدوده های تاریخی - هویتی شهر منطبق می باشند، می توانند به عنوان یک جریان مستمر و ماندگار توسعه محیط شهری نیز بشمار آیند. بهره گیری از ظرفیت های «طراحی محور» سایت های باستانی درون شهری از طریق شناخت دقیق مولفه ها و تدوین الگوی مناسب طراحی در پیرامون آن ها، برپایه رویکردهای مناسب سازی کیفیت محیط شهری، نه تنها می تواند سبب ارتقاء و بهره وری بیشتر این سایت ها [بویژه در جهت جذب سرمایه های توسعه ای بومی] گردد بلکه همچنین قادر خواهد بود، به عنوان یک ابزار موثر درجهت کاهش ناکار آمدی و زوال تدریجی بافت-های شهری مجاور خود نیز عمل نماید. متاسفانه علی رغم جریان مورد انتظار در شهرهای تاریخی دنیا، در کشور ما مشاهده می شود که نه تنها از توان مناسب این سایت ها در جهت ارتقاء محیط درونی آن ها کمتر بهره برده می شود، بلکه بافت های مجاور آن ها نیز دریک تعامل منفی و تعارض عملکردی به عنوان یک مانع توسعه ای برای ایجاد تغییرات مطلوب مورد انتظار عمل می کنند. ریشه یابی این مساله همچنین نشانگر این مطلب است که تعیین ضوابط ضد توسعه ای در بافت های پیرامون سایت های باستانی از یک سو و عدم اعمال سیاست های مناسب طراحی شهری در استفاده از پتانسیل های خاص این گونه سایت ها در راستای ارتقاء کیفی و کمی کالبدی/ اجتماعی بافت های پیرامون از سوی دیگر، از مهم ترین عوامل ناکار آمدی این بافت های شهری و ایجاد تعارض های موجود می باشد. آنچه دراین رساله مدنظر است ارائه الگو و معیارهای طراحی شهری در لحظه برخورد سایت باستانی - تاریخی و بافت شهری پیرامونی می باشد. الگوی مداخله ای که سبب ارتقاء و احیاء کالبدی - اجتماعی- ذهنی هردو بافت جانبی خود شود. از آنجا که الگو، ساختاری کلان است و با توجه به بستر، زمان و مکان قابل تبعیت و تغییر است می تواند به عنوان راهنمای عملکردی اکثر سایت های تاریخی- باستانی مورد استفاده قرار گیرد. در این راستا تپه باستانی هگمتانه به عنوان نمونه موردی این پژوهش با هدف اجرایی و عملیاتی کردن الگوی طراحی شهری، انتخاب شده است که در آن ضمن بازشناسی تعاملات و تعارضات متقابل تپه باستانی هگمتانه و بافت شهری پیرامون، با تأکید بر رویکرد بهبود و ارتقاء محیط شهری، معیارها و ضوابط طراحی شهری در جهت ارتقاء کیفی و کمی ارزش های کالبدی/ اجتماعی تدوین شده است که ضمن تولید ارزش های نوین فضایی در جهت کاهش تعارضات نیز عمل کند.